(Castel Brando Italy August 2004)
Toen Tommy Emmanuel een aantal jaren geleden een concert gaf in een theater van het Italiaanse Castel Brando, zat de manager van het hotel op de eerste rij. Deze verwachtte songs van o.a. Eric Clapton en Cat Stevens te horen. Na het concert was hij zo onder de indruk van de show, dat hij Tommy vroeg of hij meer in het Castel Brando zou willen doen. Deze kwam met het voorstel om een masterclass te organiseren die een paar dagen zou duren, waarbij Tommy en de deelnemende gitaristen in het prachtige kasteel verbleven. Dit jaar is de tweede serie masterclasses gehouden. Kwamen er de eerste keer zo´n 20 man op af. Nu waren het iets meer dan dertig. De verwachting voor volgend jaar is een vijftigtal deelnemers.
In het tot 4-sterren hotel verbouwde kasteel bevinden zich conferentiezalen, theaters, restaurants, een kunstgalerij, een kleine sauna, en enkele barretjes. Het is, op een uur rijden van Venetië, gelegen in een prachtige bergachtige omgeving. ´s Avonds loop je in de binnenplaatsjes regelmatig gitaristen tegen het lijf, die samen jammen, of licks uitwisselen. Je bent op die manier een aantal dagen geconcentreerd met je instrument en muziek bezig.
Masterclass
De aftrap wordt gegeven met een concert. Het Italiaanse publiek zingt en klapt regelmatig bij nummers mee. De volgende ochtend ben ik vroeg wakker. Er is nog niemand in de ontbijtzaal. Als ik net zit loopt Tommy binnen, en komt bij mij aan tafel zitten. We praten wat, en ik vraag o.a. hoe hij met al dat touren zijn energie op peil houdt. Hij vertelt dat hij na een optreden meestal helemaal leeg is. Hij blijft dan toch altijd nog even om met het publiek te praten. Hij gaat slapen. De volgende ochtend is hij weer opgeladen.
Bij de masterclass is Tommy´s opdracht aan zichzelf `To inspire you to be a better player’. Je krijgt de kreet ‘Masterclass’ misschien het idee dat je een stuk speelt, waarna je aanwijzingen krijgt hoe je er meer uit kunt halen. Tommy wil weliswaar iedereen horen spelen, de sessies worden verder klassikaal gegeven. Er is ondanks deze aanpak genoeg ruimte voor individuele vragen. Meestal begint hij met het spelen van een paar stukken, om, zoals hij zegt, ’to fill the room with music’. Ook wordt er een paar keer begonnen met een massale jam op oude rock & roll klassiekers van Elvis en Chuck Berry. Een prima manier om iedereen op zijn gemak te stellen. Tommy heeft een aantal onderwerpen waar hij iets over wil zeggen. Hoewel die erg basic lijken, is dat wel de basis vanuit 45 jaar ervaring bekeken.
Service you give to others is the rent you pay for your room here on earth
Tommy citeert een van zijn idolen, de bokser Mohammed Ali: ‘Service you give to others is the rent you pay for your room here on earth’. Zo leeft hij ook. Als iemand een vraag heeft probeert hij die te beantwoorden. Wil je iets weten over een bepaald stuk, dan speelt hij het voor. Wil je dat op video opnemen, prima. Er staan dan ook de hele tijd een aantal camcorders mee te draaien. Als iemand vraagt hoe bij ‘Just The Way You Are’ van Billy Joel zou spelen, zet hij ter plekke een soloversie in. Hij speelt het dan voor het eerst, maar het klinkt niet verkeerd.
Melodie
Melodie vindt hij erg belangrijk. Dat is wat hij zoekt in een goede song. Hij luistert dan ook liever naar songwriters als Stevie Wonder, Billy Joel of James Taylor, dan naar typische gitaarplaten. Muziek die alleen geschreven is om techniek te laten horen, of om iets te spelen te hebben op de gitaar is niet goed genoeg. Een stuk moet een pakkende melodie hebben die je kunt meezingen. En ook al speelt hij grotendeels instrumentaal, hij kent de teksten van de nummers die hij speelt.
Groove
Naast de melodie benadrukt hij het belang van ’time’ en groove. Met je voet de maat houden is voor hem essentieel. Tommy speelde vroeger met slechte drummers. Als die een fill speelden volgden hun ogen hun handen. Meestal raakten ze dan de maat kwijt. Toen hij met betere drummers ging spelen viel hem op dat deze niet naar hun handen keken. Deze drummers hadden een fantastische ‘Time’. Een les die hij meenam naar zijn gitaarspel. Wil je een stuk soepel en swingend kunnen spelen, zorg dan dat je handen precies weten wat ze moeten doen. Dat train je door herhaling, herhaling en herhaling. Zit het er eenmaal in, kun je genieten van wat je speelt.
Only fools are satisfied
Toewijding en hard werken zijn de sleutel tot succes. ‘Only fools are satisfied’ citeert hij Billy Joel. Als Tommy 14, 15 jaar is, gaat hij overdag naar school, geeft hij 3 avonden per week gitaarles, en in de weekenden heeft hij twee gigs. Daarnaast werkt hij op zondagmiddag in een winkel. Die werkethiek houdt hij nog steeds hoog. Op tour speelt hij, als het maar even kan, gitaar. Op het vliegveld of achterin de auto, hij speelt. Er is dan ook al zichtbare slijtage van de lak op de hals.
Maton gitaren
Als iemand verschil ziet tussen zijn signature TE Maton en die van Tommy, speelt hij wat op zijn eigen gitaar, en dan op die van de gitarist. Er is geluidsverschil, maar dat is voornamelijk te wijten aan oude snaren. Tommy zelf speelt nooit lang op een set snaren. Tommy’s Mouse heeft wel ander hout dat er prachtig uitziet, maar hij verteld dat hij de gitaar niet zelf uitgekozen heeft, en vermoedt dat ze bij Maton wat speciaals voor hem wilden doen. Thuis heeft hij veel gitaren van verschillende bouwers. De meeste daarvan zijn gewoon akoestisch, zonder pick-ups. Live gebruikt hij altijd Maton gitaren. De deal met de Maton fabriek is simpel. Als iemand hem een betere gitaar geeft, dan speelt hij daarop. Hij krijgt verder geen geld voor de publiciteit. Wel regelmatig een nieuwe gitaar. Afgaande op het uiterlijk van zijn hoofdgitaar, geen overbodige luxe. Daar speelt hij nu een anderhalf jaar op, en de gitaar ziet er behoorlijk gehavend uit. Niet zo vreemd trouwens, als je hem er percussie op ziet spelen. Hij slaat er niet alleen met blote handen op, maar ook met plectrums, duimplectrums en brushes.
The Tall Fiddler
Tommy heeft toen hij jong was gebokst. Krijg je daarbij klappen, dan is het belangrijk dat je ontspant. Volgens hem is dat ook bij gitaarspelen van belang. Op momenten dat het moeilijk of snel wordt, moet je ontspannen. Bij het optreden vliegt hij uit de bocht als hij ‘The Tall Fiddler’ nog eens extra snel herhaalt. Hij laat zich dan niet van de wijs brengen en speelt gewoon door. Doordat hij zich er verder niet aan stoort, vindt het publiek het ook niet erg. Zijn enthousiasme komt over, en daar gaat het om.
Als ik voor een sessie even ‘The Tall Fiddler’ zit te spelen, loopt Tommy de kamer door. Ik zie hem luisteren. Als hij terugkomt vraagt hij wie dat speelde. Ik heb mijn twijfels over een overgang tussen twee riffs, grijp mijn kans en vraag hem hoe hij dat speelt. Ik speel mijn versie voor, en hij laat me de juiste overgang zien. Ik blijk verder de goede noten te spelen, maar Tommy hoort toch verschil. Reden om later mijn vingerzetting nog eens na te lopen. Het verschil blijkt in het gebruik van open snaren te zitten. Tommy vertelt dat hij het stuk liever in B zou spelen, met capo op de 4e fret. Aangezien hij die gitaar echter voor een ander stuk gebruikt, waarbij de capo niet hoger dan de 2e fret kan, en hij die tijdens het optreden niet wil verplaatsen, speelt hij het in A. Hij speelt ‘The Tall Fiddler’ in B voor, wat inderdaad nog meer naar Bluegrass klinkt. Dit is de riff waar het omgaat. De gitaar is in een open G6 stemming gestemd: DGDGBE (laag naar hoog) Capo op de 2e fret. Tempo cd: q = 168 Gespeeld met flatpick.
Jonge jaren
Hij begon te spelen in een tijd dat geschikte bladmuziek eigenlijk niet bestond. Door zelfverzonnen spelletjes met zijn broer Phil te spelen trainden ze hun gehoor. De muziek die ze speelden zochten ze zelf op gehoor uit. Dat heeft zijn effect gehad. Tommy’s muzikale gehoor is meer dan uitstekend. Toch begrepen ze ook wel eens iets verkeerd. Als Tommy voor het eerst iemand op een basgitaar ziet spelen weet hij niet wat dat is. Hij dacht altijd dat de ritmegitarist die partij ook op zijn gitaar speelde, samen met de akkoorden. Bij Blue Echo van Chet Atkins is een tape-echo gebruikt die het thema herhaalt. Tommy weet dit niet en zoekt het stuk met herhalingen uit. Hij speelt het stuk zonder echo voor. De repeats laat hij dan perfect uitsterven terwijl de boom-chick van de begeleiding gewoon doorgaat. Van een whammy bar hadden ze ook nog nooit gehoord.Dat effect kregen ze door het buigen van de hals, wat je hem regelmatig nog ziet doen.
Stemmen
Voor een optreden stemt hij zijn gitaren op een stemapparaat. Aangezien het echter onmogelijk is om een gitaar perfect te stemmen over de hele hals, speelt hij daarna een aantal akkoorden op verschillende posities. Met behulp van die akkoorden wordt de gitaar op gehoor bijgestemd. Er liggen dan net nieuwe snaren op zijn gitaar. Deze rekt hij op tussen de kam en de stemmechanieken. Daar zit normaal de meeste rek. Hij heeft een hekel aan vals spelen, en stemt dan ook desnoods midden in een nummer nog bij. Hij raadt aan om je oren aan een goed gestemde gitaar te laten wennen.
EQ
Tijdens optredens past hij regelmatig de equalizing op zijn gitaar aan. Voor een stuk als ‘The Man With The Green Thumb’ wil hij een stevige bas. Bij ‘Over The Rainbow’ zet hij de bassen juist wat terug. Speelt hij stukken waarbij de melodie erg belangrijk is, dan benadrukt hij de middenfrequenties op zijn gitaar.
Jamsessie
De masterclasses worden afgesloten met een jamsessie voor publiek. Tommy opent het concert, daarna is er ruimte voor solo-optredens en duetten met Tommy. Bij de duetten toont hij zijn jarenlange ervaring als begeleider. Hij laat iedereen goed klinken. Het is dan ook een kick om met hem op het podium te staan. De volgende dag moet hij om 5.00 uur ’s ochtends weg om zijn vliegtuig te halen. Hij staat evengoed na de sessie klaar om iedereen nog even gedag te zeggen, handtekeningen te zetten, of voor een foto te poseren.
Kosten
Tel je de kosten voor de masterclasses, de reis en het verblijf op, dan is het vanuit Nederland zeker niet goedkoop. Voor de echte liefhebber is het wel een fantastische gelegenheid om Tommy’s gitaarspel verder uit te diepen. Tommy lijkt nooit te beroerd voor een kort gesprek of een vraag. Het is wel de vraag hoeveel gelegenheid hiervoor overblijft, als er inderdaad nog meer mensen op af komen. Heb je een camcorder bij je, dan kom je met unieke opnames thuis. Voor mij is dit een fantastische gitaarvakantie.
28 – 12 – 2006